Pracoholizm - przyczyny, objawy, skutki, leczenie, profilaktyka. Test: Czy grozi mi pracoholizm?

Pracoholizm - pracoholikPraca jest nam niezbędna do życia: to sposób na zarabianie środków do życia ale i możliwość realizowania się, przebywania z ludźmi, doskonalenia swoim umiejętności, robienia kariery. Najlepszym rozwiązaniem jest wybranie zajęcia, które sprawia nam przyjemność i jednocześnie jest naszą pasją. Oddając się samorozwojowi popaść możemy w zapomnienie, co może przerodzić się w uzależnienie od pracy, zwany potocznie pracoholizmem.

Pracoholizm klasyfikuje się obecnie jako zaburzenie, stan nieprawidłowy, polegający na nadmiernym poświeceniu się pracy oraz obowiązkom zawodowym. Osoba, cierpiąca na pracoholizm pracuje znacznie więcej niż powinna, a jej myśli krążą prawie wyłącznie wokół spraw służbowych.

Pracoholizm może dotknąć każdego, zarówno osobę z kadry kierowniczej, jak i szeregowego pracownika. Zgodnie z teoriami psychologicznymi o pracoholizmie mówimy, gdy spełnione są trzy, podstawowe warunki: gdy obserwujemy duże zaabsorbowanie pracą, przymus wykonywania obowiązków oraz jednocześnie niskie zadowolenie z wykonywanych obowiązków.

Kiedy praca jest nałogiem… - czyli przyczyny pracoholizmu

Przyczyn uzależnienia od pracy jest wiele, wyróżnia się jednak niektóre cechy charakteru człowieka, które mogą predysponować do występowania tego typu zaburzenia. Wymienia się między innymi perfekcjonizm, czyli dążenie do bycia idealnym oraz wysoki poziom ambicji. Osoby ze skłonnościami do perfekcjonizmu mają tendencję do większego zaangażowania w pracę, do poświęcania jej całego swojego czasu oraz energii. Wśród przyczyn pracoholizmu wymienia się także czynniki środowiskowe, w tym ucieczkę "w pracę", jako odskocznię od problemów rodzinnych, osobistych, cywilizacyjnych. Duży odsetek pracoholików stanowią więc osoby żyjące w pojedynkę, mające problem ze znalezieniem partnera, osoby w trakcie lub po rozwodzie, po stracie partnera lub po innych osobistych traumach. Pracoholik rekompensuje sobie stres w domu. Genezy pracoholizmu upatrywać możemy również w obecnej sytuacji gospodarczej na świecie. Młodzi ludzie starają się jak najszybciej i najlepiej zaistnieć na rynku pracy, pracują dużo, ciężko i nierzadko ponad swoje możliwości psychofizyczne. Robią to jednak ze strachu przed byciem osobą bezrobotną oraz pozostaniem bez środków do życia. To walka o pozycję, okupiona skoncentrowaniem się na pracy, co może skończyć się uzależnieniem.

Objawy pracoholizmu i typy pracoholików

Głównym objawem pracoholizmu jest nadmierne przywiązanie do pracy oraz poświęcanie jej większej ilości czasu, niż jest to konieczne. Pracoholik zostaje w pracy dłużej lub część obowiązków wykonuje poza czasem pracy, w domu. Jest pochłonięty obowiązkami zawodowymi również w czasie wolnym, stale mówi i myśli o pracy. Odbywa się to kosztem czasu, jaki może i powinien poświęcać swoim bliskim oraz przeznaczać na relaks, regenerację sił czy własne hobby. Pracoholik oczywiście nie przyznaje sobie prawa do urlopu, rezygnuje z niego, a także z przebywania na zwolnieniu lekarskim. U pracoholika obowiązki zawodowe stawiane są na pierwszy miejscu, a inne muszą być im podporządkowane. Ponadto, osoba cierpiąca na pracoholizm traktuje pracę jako najwyższą wartość, czuje, że bez jej ingerencji może się tam wydarzyć jakieś nieszczęście, dlatego stale chce mieć kontrolę nad tym, co dzieje się w pracy. Mimo to jest stale niezadowolona z tego, co robi, czuje potrzebę ciągłego doskonalenia się oraz poprawienia tego, co już zostało wykonane. Pracoholikowi zdarza się obarczać za niepowodzenia winą zarówno siebie, jak i swoich współpracowników czy podwładnych.

Amerykański psychoterapeuta, Bryan Robinson wyróżnił cztery podstawowe typy pracoholików

Pierwszy z nich to pracoholik bulimiczny, którego nazwa wzięła się od bulimii, będącej zaburzeniem odżywiania. Polega ona na okresach przejadania się, przeplatanych okresami głodzenia się. W tym rodzaju pracoholizmu mechanizm wygląda podobnie: pracoholik jest w pewnych okresach intensywnie zaabsorbowany pracą, wykonuje swoje obowiązki chętnie, szybko, dynamicznie. Później przychodzi czas wyczerpania, ucieczki od pracy ale jednocześnie napięcia, że coś nie zostanie wykonane na czas. Kolejny typ to pracoholik nieugięty, reprezentujący typowy dla nas rodzaj osób uzależnionych od pracy. Tacy pracoholicy pracuję wydajnie cały dzień, są bardzo pochłonięci pracą. odbywa się do oczywiście kosztem ich życia prywatnego. Przełożeni cenią tych pracowników za ich zaangażowanie oraz odpowiedzialność w wypełnianiu obowiązków. Trzeci typ stanowią pracoholicy delektujący się pracą. To ludzie, których cechuje perfekcjonizm, pracują długo, powoli ale dokładnie. Mają na wszystko gotowy, skrupulatnie opracowany plan, który sukcesywnie realizują. Ostatnim typem są pracoholicy z trudnościami z koncentracją, zwani także pracoholikami z deficytami uwagi. Te osoby z kolei pracują szybko, dynamicznie ale nieuważnie. Wykonują wiele obowiązków i zadań w jednym czasie ale rzadko kiedy kończą je sukcesem. Przyczynia się to oczywiście do spadku motywacji oraz pewności siebie. Tym pracoholikom zleca się częste poprawki, co może prowadzić do zniechęcenia do pracy, a w konsekwencji do wypalenia zawodowego.

Czy grozi mi pracoholizm? - Test

Odpowiedz na poniższe pytania i dowiedz się, czy grozi Ci pracoholizm?

  1. Większość czasu wypełnia w moim życiu praca zawodowa.
  2. Myślę o pracy nawet wtedy, gdy w niej nie jestem.
  3. Mam sporo niewykorzystanego urlopu w pracy.
  4. Uważam, że większa ilość gotówki rozwiązałaby moje problemy.
  5. Czuję ekscytację na myśl o czekających mnie zadaniach zawodowych.
  6. Uważam, że tylko ja ponoszę odpowiedzialność za wyniki mojej pracy.
  7. Czuję potrzebę stałego dokształcania się, podnoszenia swoich kompetencji zawodowych.
  8. Pracuję dużo, nierzadko kosztem mojej relacji z rodziną i przyjaciółmi.
  9. Zdarzało mi się poświęcać pracy w weekend lub inny, wolny dzień.
  10. Myślę o przyszłości z niepokojem o pracę, nawet jeśli moje stanowisko zapewnia mi dziś stabilizację.

Jeśli na połowę i więcej pytań Twoja odpowiedź brzmi "tak", uważaj! W niedalekiej przyszłości pracoholizm może dosięgnąć również Ciebie. Zastanów się nad tym, jak postrzegasz swoją pracę, jakie miejsce zajmuje w Twoim życiu i co najważniejsze: czy daje Ci zadowolenie.

Skutki pracoholizmu: konsekwencje zdrowotne oraz psychologiczne

Długotrwały pracoholizm może mieć różnorodne, w tym bardzo niekorzystne skutki dla funkcjonowania pracoholika. Zmiany widoczne są funkcjonowaniu codziennym danej osoby. Pracoholik, który cały swój czas i energię poświęca wykonywaniu obowiązków zawodowych po pewnym czasie traci wydajność: jest stale zmęczony, pojawia się wyczerpania zarówno fizyczne, jak i emocjonalne, psychiczne. Pracoholik gorzej się czuje, nie ma na nic siły, może mieć trudności ze snem (bezsenność, koszmary nocne), apetytem (jego brak lub namiar) oraz problemy ze zdrowiem, np. wysokie ciśnienie, wrzody żołądka. Po pewnym czasie pojawić się mogą problemy natury psychologicznej, w tym zaburzenia lękowe, nerwica. Idąc tym tropem dochodzimy od uzależniania do zniechęcenia do pracy, pracoholik czuje się przeciążony, może dojść do - wspomnianego już - wypalenia zawodowego. W efekcie możemy mieć do czynienia z innymi zaburzeniami psychicznymi, w tym depresją, a nawet próbami samobójczymi.

Jak leczyć pracoholika?

Ze względu na różnorodne, w tym bardzo niebezpieczne, skutki pracoholizmu, wskazane jest podjęcie w momencie jego diagnozy specjalistycznej terapii psychologicznej. Jak diagnozuje się pracoholizm? Specjalista czyni to na podstawie wywiadu z pacjentem, obserwacji jego zachowania, jak również informacji, pozyskanej ze swobodniejszej rozmowy z nim. Może także przeprowadzić testy psychologiczne, sprawdzające zaabsorbowanie pracą. Ciekawy test proponuje Bryan Robinson, autor powyższego podziału pracoholików. Test składa się z 25 stwierdzeń, do których należy się ustosunkować, mając do dyspozycji 4-stopniową skalę (nigdy, rzadko, często, zawsze) - http://www.bryanrobinsononline.com/are-you-a-workaholic/.

A co po zdiagnozowaniu pracoholizmu? Trzeba wziąć urlop, zwolnić się z pracy? Nic podobnego. Diagnoza pracoholizmu jest sygnałem dla danej osoby, że praca zawodowa zajmuje zbyt ważne miejsce w ich życiu, co skutkuje pogorszeniem się relacji rodzinnych, jak i stanu zdrowia. To właśnie skutki pracoholizmu, takie jak złe samopoczucie skłaniają osoby chore do wizyty u specjalisty. Co proponuje im terapeuta? Przede wszystkim jest to terapia, opierająca się o zmianę myśli i zachowania, zwana terapią poznawczo-behawioralną. W trakcie spotkań ma miejsce rozmowa na temat tego, jakie miejsce w życiu danej osoby zajmuje praca i jak dysponuje ona wolnym czasem.

Następnie ma miejsce niezwykle trudny moment, jakim jest uświadomienie sobie problemu przez pacjenta. Chwila ta jest analogiczna do terapii każdego innego uzależniania, czy to nadużywanie alkoholu czy uzależnienie od komputera. Pacjent musi zrozumieć, że ma problem oraz mieć motywację do walki z nim. Jeśli tak się stanie, można przejść na kolejny etap wychodzenia z uzależnienia. Specjalista stara się nakłonić pracoholika do refleksji na temat samego siebie oraz dostrzeżenia przez niego potrzeby zmiany. Ma miejsce przewartościowanie swojego życia, ustalenie nowych wartości. Na czas terapii nie trzeba rezygnować z pracy ale jeśli to możliwe, wskazane jest wykorzystanie przez pracownika urlopu.

Profilaktyka pracoholizmu

Wiemy już, jak objawia się pracoholizm i jakie negatywne skutki może powodować. Można go leczyć ale o wiele lepszym rozwiązaniem jest zapobieganie pojawieniu się pierwszych oznak uzależnienia od pracy. Oto kilka prostych rad:

  • Dbaj o to, by pracować po to, aby żyć, a nie żyć po to, aby pracować. Ciesz się osiągnięciami i robieniem kariery ale nie zapominaj, że praca jest tylko pracą.
  • Staraj się jak najlepiej wypełniać swoje obowiązki ale nigdy za wszelką cenę: pozwalaj sobie na błędy, niedociągnięcia, nikt nie jest doskonały.
  • Dbaj o to, by poświęcać czas na regenerację sił po pracy, na swoje hobby.
  • Zwracaj uwagę na wartości, jakie wyznajesz, dbaj, by to zawsze rodzina była na pierwszym miejscu.
  • Myśl o sobie i pracuj dla siebie, a nie dla innych, dla pieniędzy, prestiżu. Niech Twoja praca będzie przyjemnością, sposobem na samorozwój i doskonalenie siebie.

Komentarze